Balon balıklarının dünyadaki 191 türünden 8 tanesi 2018 yılına kadar ülkemiz sularında kaydedildi. Her birinin görünüşleri farklılık göstermekle birlikte, bazıları dokularında zehir içeriyor. Bu türlerden olan Lagocephalus sceleratus türü balon balığı, Doğu Akdeniz’deki ekolojik döngü içerisinde en fazla yere sahip on balık türünden biri olarak biliniyor. Ülkemizde ilk kaydı, 2003 yılında Gökova Körfezi’nden yapılan bu tür, on sene içerisinde Marmara Denizi kıyılarında (Lapseki) da kaydedilmeye başladı.
Balon balıklarının ekonomik ve ekolojik zararlarının yanı sıra dokularında bulunan tetrodotoxin (TTX) adı verilen bir nörotoksin (sinir sistemine etki eden zehir) nedeniyle, tüketilmesi halinde insan sağlığını da tehdit ediyor. Bu toksinin siyanürden bin kat daha fazla zehirli olduğu biliniyor. Araştırmalar, TTX toksininin balığın bünyesine beslendikleri yiyeceklerde bulunan bir cins bakteri yoluyla geçtiğini gösteriyor. Uzak Doğu’da yapılan çalışmalar, burada yaşayan balon balıklarının üreme döneminde özellikle dişilerde toksin miktarının daha da arttığını ortaya koyuyor.
Akdeniz kıyılarında balıkçılarla yapılan çalışmalarda, balon balıklarının balıkçılık için en önemli tehditlerden biri olduğu gözlendi. Balıkçılar, balon balığının ağlardaki balıkları yiyerek ağ takımlarını da parçaladığını aktarıyor. Aynı problemi Yunanistan, Kıbrıs Güney Rum Kesimi, KKTC ve Lübnan’daki balıkçılar da dile getiriyor. Etçil olan balon balığı, küçük boylarda iken ağırlıklı olarak kabuklularla, büyüdükçe de yumuşakçalarla besleniyor. Gökova Körfezi’nde ekonomik değeri en yüksek olan hedef türlerden karides ve ahtapottaki azalmanın, balon balığının Gökova Körfezi’nde çoğalmaya başladığı tarihlerle çakışması dikkat çekiyor. Ayrıca bölgedeki balıkçıların, bu türün görülmeye başlamasıyla beraber yumuşakçaların (kalamar, ahtapot, mürekkep balığı) sayısının ciddi ölçüde azaldığı yönünde ortak görüşü de bulunuyor.
Balon Balığının Etkilerinin ve Alternatif Değerlendirme Yöntemlerinin Saptanması Projesi, 2013- 2014 tarihleri arasında Gökova, Mersin ve Antalya Körfezlerinde yürütüldü. Böylece ülkemizde en yaygın balon balığı türü olan Lagocephalus sceleratus hakkında bilinmeyenleri ortaya koyarak denizel alanda biyoçeşitlilik koruma ve sürdürülebilir balıkçılık çalışmalarına veri desteği oluşturuldu.
Projenin saha araştırmalarında balıkçılar ve su ürünleri kooperatifleri ile çalışarak balon balığının balıkçılık alanında yarattığı ekonomik kayıpların 2014 yılına kadar 5 milyon Euro olduğunu tespit edildi. Proje alanlarından alınan örnekler üzerinde yapılan labaratuvar araştırmaları, L. sceleratus’un Türkiye kıyılarında farklı dönemlerde, farklı boy ve cinsiyetlerde ne kadar TTX içerdiği ve bunun insan sağlığını hangi düzeyde tehdit ettiğini ortaya koydu. Saha ve laboratuvar çalışmalarının sonuçları, balıkçılar için balon balığının yarattığı zararlara karşı alabilecekleri önlemler konusunda çözüm önerilerinin de oluşturulmasını sağladı.
Balon Balığının Etkilerinin ve Alternatif Değerlendirme Yöntemlerinin Saptanması Projesi, 2013- 2014 tarihleri arasında GEF Küçük Destek Programı (SGP) tarafından desteklendi.